Introductie Verduurzaming

Inventarisatietekening met kleurcodering van technische kwaliteit energetische verbeteringsopties van gevelopeningen bij een te verduurzamen hofjeInventarisatietekening met kleurcodering van technische kwaliteit energetische verbeteringsopties van gevelopeningen bij een te verduurzamen hofje

Gaat het om prestaties op het gebied van gebruikscomfort en duurzaamheid, dan hebben monumenten de beeldvorming vaak tegen. Isolatie-initiatieven stuiten vaak op bezwaren van cultuurwaardenbehoud. Nieuwe energiezuinige technieken en installaties lijken doorgaans niet goed inpasbaar. Maar dankzij de beschermde status van monumenten is sloop of vervanging niet aan de orde en scoren zij in materieel opzicht hoog op de duurzaamheidsschaal. Hun bouwstoffen hebben al een lange levensduur en zullen niet snel als sloopmateriaal het milieu belasten.

Hoge energiekosten

Het energieverbruik van monumenten is doorgaans hoog en het wooncomfort matig. Bij monumenten zijn meestal geen isolatietechnieken en moderne isolatiematerialen toegepast. Via de gebouwschil - begane grond vloeren, buitenmuren, vensters, deuren en daken - gaat veel warmte verloren. Kieren veroorzaken tochtverschijnselen en verouderde verwarmingsinstallaties dragen ook niet bij aan een fijn binnenklimaat. Toepassing van duurzame energieopwekking stuit bij monumenten vaak op beperkingen. Benutting van bodemwarmte en inzet van lage temperatuurverwarming (LTV) heeft meestal nog niet plaatsgevonden.

Thermische verbetering van de gebouwschil is kansrijk, maar standaardoplossingen zijn vaak niet mogelijk, vanwege het monumentenzorgbeginsel van beeld- en materiaalbehoud. Ook de bouwfysische effecten van een toegevoegde isolatielaag zijn riskant. Vochtbelasting door condensvorming, na onoordeelkundige isolatie, vormt een groot schaderisico.

Kansen met kennis

Desondanks is met passende kennis van zaken (monumenteninstandhouding, bouwfysica en installatietechniek) meestal toch goede milieuwinst en energiebesparing te bereiken. Door slimme aanpassing of vervanging van installatietechniek kan de energie-efficiëntie extra worden verhoogd. Ook behoort duurzame energieopwekking soms tot de mogelijkheden. Het gebouw zelf bepaalt daarbij steeds de kansen en beperkingen: het gaat altijd om maatwerk.

Gebruik natuurlijke momenten

Ingrijpende verduurzamingsmaatregelen zijn het beste uit te voeren tijdens een restauratie of onderhoudsbeurt. Dan kunnen ingrepen gecombineerd worden en ontstaat integrale en toekomstbestendige kwaliteit van monumenteninstandhouding. Deze aanpak is ook het meest kostenefficiënt. Maatregelen die niet ingrijpend zijn en waarmee tegen lage kosten een hoog besparingsrendement behaald kan worden, kunnen het best direct worden uitgevoerd.  

Wat is duurzaamheid

Het begrip ‘duurzaamheid’ wordt in het Nederlands in meerdere betekenissen gebruikt. Op deze site hanteren we in de eerste plaats de betekenis: verminderen energieverbruik, verlagen exploitatielasten (sustainability).




We hanteren daarbij de ‘trias energetica’ die uitgaat van: 

  1. Beperk de energievraag
    (door bijvoorbeeld isoleren of ander gebruik van de ruimte)
  2. Gebruik duurzame energie
    (hernieuwbare energiebronnen, zoals zon, wind, bodemenergie)
  3. Indien nodig, gebruik dan fossiele brandstoffen, maar dan zo efficiënt en schoon mogelijk

Andere aspecten van duurzaamheid (niet behandeld op deze site) zijn:

  • Duurzaam materiaalgebruik (durability). We gaan er van uit dat monumenten al aan dit aspect voldoen; zij bestaan immers al lange tijd. 
  • Afvalbeperking (circulair materiaalgebruik)
  • Verminderen waterverbruik
  • Invloed op de omgeving/ecologie

Gerelateerd nieuws

Advies verduurzaming monumenten verduidelijkt

NIEUW: duurzaamerfgoed.nl, samen op weg naar toekomstbestendig erfgoed

Nieuw duurzaam leven voor boerderij

Praktijkervaringen met verduurzaming bij Café Laros in Velp

Joost Kreuger: ‘Vernieuwde richtlijn voor rieten daken nu ook gericht op isolatie’

Video’s tonen mogelijkheden op verduurzaming van monumenten

Video's ‘Monument van morgen’

Monumentenbehoud en verduurzaming kunnen hand in hand gaan

Monumentenwacht aan de slag met signaleren verduurzamingsmogelijkheden

Bijeenkomst Platform Monumententoezicht: Toezicht en verduurzaming van monumenten

Speciale ERM-website voor technische aspecten verduurzaming monumenten

Monument van Morgen: er kan meer dan u denkt

Thermografie brengt energieverlies in beeld

Verduurzaming met glas onderdeel ERM richtlijn 4002

Bemalen en monumenten: een combinatie die aandacht vraagt

Schouwen: nieuwe richtlijn helpt erfgoedmonitoring

‘Verduurzaming vereist een samenwerking als bij het droogmalen van de Beemster’

Impressie webinar Duurzame daken

Digitale Erfgoedloketfair - 3 juni 2021

Rheden verduurzaamt met Maatwerk voor Monumenten

Isoleren van monumenten: wetenschap en praktijk ontmoeten elkaar in onderzoek

Warm onthaal voor integraal informatiepakket voor verduurzaming

Verduurzaming in de praktijk - 12 april in ‘s-Hertogenbosch

Kennisbijeenkomst op 27 september 2022: Verduurzaming Kazerne Dirk

‘Verduurzaming Groot Tuighuis – een mooie grote opgave’

Periodebericht concept-rapportage 'praktijkonderzoek na-isoleren woonhuismonumenten'

Impressie kennisbijeenkomst verduurzaming in de praktijk - 27 september 2022

Vakbeurs Monument 2023 heeft verduurzaming als thema

Verduurzamer voor zeven Amersfoortse monumenten gezocht!

Nieuwe versie URL 4002 Glas-in-lood-panelen

Nu ook informatie dampremmende en waterkerende folies beschikbaar

Impressie bijeenkomst Platform Monumententoezicht - 18 oktober 2023

Nieuw kader Rijksdienst geeft handvatten voor duurzaamheidskeuzes

Bijeenkomst 'Verduurzaming in de praktijk' - 8 februari 2024

Verduurzaming vindt plek in het Restauratiebestek

Gerelateerd

Informatie over
groen erfgoed
Toezicht op
monumenten
Projectaanpak
restauratie
Richtlijnen
verduurzaming
Restauratoren
Register

Stichting Erkende Restauratiekwaliteit Monumentenzorg (ERM)
Bezoekadres: Utrechtseweg 12, Amersfoort. Postadres: Postbus 420, 2800 AK Gouda. Tel: 085 - 486 24 80