Houtconstructie in het Dolhuys gered

‘Vervangen van monumentaal hout is het makkelijkst, maar het te behouden is de grootste uitdaging’, zegt het team van Van Lierop dat ruim een jaar lang meewerkte aan de restauratie van het Dolhuys. De uiterst zeldzame historische houtconstructie was zeer ernstig aangetast. Het herstel is zo goed gelukt dat je je afvraagt, wat is er nu eigenlijk gedaan?

Epoxy balkkop: uit het zicht is de balk versterkt - foto Van Lierop

Vrijwel alles aangetast
Het was even schrikken, vertellen projectleider Robbert Haasnoot, hoofd uitvoerder Pim Perquin en directeur Bart van Lierop, zozeer was de houtconstructie van het 700 jaar oude museum in Haarlem aangetast. Slechts één moerbalkkop kon ongemoeid blijven zitten. Verder moest alles aan muurstijlen, korbelen, spantbenen en sleutelstukken worden gerestaureerd. De URL 5001 was daarbij de leidraad. Het gedachtegoed daarvan, behoud gaat voor vervangen, zit in de genen van het team. ‘Zeven jaar geleden’, vertelt Bart van Lierop, ‘zijn de gesprekken gestart over een richtlijn om hout aantastende insecten en zwammen in historische gebouwen te bestrijden. Dat was hard nodig, want door onwetendheid ging er veel mis. Maar al te vaak werd aangetast hout, maar ook gezonde balken die hooguit oppervlakkig waren aangetast, volledig weggehaald en vervangen door nieuw hout. Dat was, en is natuurlijk, de goedkoopste manier. Maar uiterst schadelijk voor de cultuurhistorische waarde van het gebouw. Ook de RCE zag dat een betere borging van deze werkzaamheden noodzakelijk was’.

Aantasting door de bonte knaagkever en houtrot – foto Van Lierop

Authentiek telmerk
Die borging geldt zeker voor het Dolhuys. Het museumcomplex is in de loop der eeuwen stukje bij beetje ontstaan. Er zijn zeker tien verschillende bouwdelen te onderscheiden, die ieder hun eigen functie hadden in de zorg voor leprozen, pestlijders, dollen, armen, zieken, melaatsen, alcoholisten en andere zorgbehoevenden. Het gebouw doet nu dienst als Museum van de Geest. De restauratie vond plaats in opdracht van de eigenaar, de gemeente Haarlem, en in een bouwteam met Lansink Totaal Vastgoed Onderhoud en houtrestaurateur Verbij.
Bart van Lierop: ‘We zijn begonnen met het verwijderen van het aangetaste hout en boren daarin gaten ten behoeve van de wapening. Nadat de wapeningsstaven zijn ingebracht maakten we een bekisting rond de oorspronkelijke vorm van de balk. Deze bekisting werd gevuld met, een twee-componenten oplosmiddelvrije epoxyhars. Dit gaat een sterke verbinding aan met het gezonde hout. Omdat we alleen het aangetaste houtwerk verwijderen, behouden wij het nog gezonde monumentale houtwerk maximaal en geheel volgens de URL5001. Zo zijn diverse onderdelen uitgehold waarbij de wanden gespaard konden blijven. Voor de niet meer te restaureren spantpoten wordt, ter vervanging, krom gegroeid en oud gemaakt eiken gebruikt. Omdat over 50 jaar niet zomaar is te zien dat dit hout vernieuwd is, voorzien wij het van het authentieke telmerk 2019.'

Herstel met epoxy zonder dat dit in het zicht komt – foto Van Lierop